1898 сыллаахха урукку ааҕыынан тохсунньу 31, аныгынан олунньу 12, күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун Харбалаах нэһилиэгэр сүөһү иитиитинэн дьарыктанар сэниэ ыалга төрөөбүтэ.
CAXA ОҔОТУН ҮГЭҺИНЭН
Абааһыттан күрэтэн, дьадаҥы аймахтарыгар Чээччэйдэргэн үс сыл ииттэрэн баран Микииппэрдээх оҕолорун төттөрү ылбыттара. Ол икки ардыгар дьөссө биир уолламмыттара, ону Дьуона диэн аат биэрбиттэрэ, оҕолоругар ханыы гынаары элбэх оҕолоох аймахтарыттан Анньыыһын диэн биир уол оҕону иитэ ылбыттара. Онон баай Ньалбаахаан Микииппэр, билигин Ньалбаахаан диэн хос аатын устунан, Бараах уола баай Микииппэр диэн ааттанан, үс уолланан аатыран, дьоҥҥо ордук санатан, тэҥнээхтэрэ Бүлүү улуу баайдара буолан, дьиэ-уот бөҕө тэринэн, аныгылыы ампаар, сыарҕалаах атынан аа-дьуо хаамтаран киирэр, хаһан да ирбэт киэҥ булуус хастаран аатыран олорбута.
Исидор убайын Анныыыһыны, быраатын Дьуонаны кытта былыргы саха оҕотун үгэһинэн туос атынан, ынаҕынан, хабылыгынан, чоҕунан арааһынайы уруһууйдаан, булт уҥуоҕунан оонньоон тахсаллара.
Сайын эбэлэригэр Улуу сыһыы хонуутугар күөһэлийэ көрүлүүллэрэ. Бэрэнэн, Тэҥэлээҕинэн, Дөлөкөйүнэн, Туора Маарынан сылдьан арааһынай чыычааҕы эккирэтэн «бултуу» сатыыллара, сир симэҕин хомуйан оонньууллара, оҕус буолан харсаллара, атыыр буолан дохсоотоhоллоро, тустан хачымаһахталлара, кылыйан, буурдаан, сырсан куоталаһан туораахтаһаллара.
Эһэтэ Бараах Уйбаан улахан сиэнин олус таптыыра. Күһүн куобахха, мас көтөрүгэр ииппит туһаҕар, чугас баар сохсотугар, саас куска тиргэтигэр, сайын туу, ардьаах көрөрүгэр илдьэ сылдьара. Булт кистэлэҥэр, айылҕа абылаҥар таптыыр сиэнин үөрэтэрэ, этигэр-сиинигэр иҥэринэригэр илбистээх тапталы иҥэрэрэ.
Арыый обургу буолан баран Исидор убайын Анньыыhыны, улахан оҕолору батыһан Тэҥэлилээххэ ардьаах, туу уга барсара. Ону илдьибэппит диэн хаадьыылыылларын туhунан хойут Анньыыһын кэпсиирэ. Ырыа ыллыырыҥ буоллар баҕар илдьиэх да этибит дииллэрэ, оччоҕо Исидор бары билэр норуот ырыаларын киҥинэйэн ыллыыра үһү. Кус хомурҕанын уҥуоҕунан маамытайдаһа оонньууллара, онно сүүттэрбит оҕо оонньуу ыараханын толоруохтааҕа, үтэһэлээх мундунан сүүйсэллэрэ. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан Исидор оонньоон хоттордоҕуна оҕолор «Славься» диэн ырыаны толорорго модьуйаллара, ону «Славься отче…» диэн малыыппаны тоҕо эрэ олорон эрэ толорбокко, сиргэ умса түһэ сытан ыллаан көөҕүнэтэрэ диэн хойут Анньыыһын ахтарын М.Е. Иванов суруйан турар. «Көөҕүэтэр» буолла да соччоттон үөлээннээхтэринэн арыый бөдөҥ саҥалаах буолуохтаах.
Исидор син биир саха ыалын оҕотун курдук иитиллибит, оҕолортон баай оҕото буолан тугунан да чорбойо, киэн тутта сатаабат, баайынан өттөйбөт, оҕо-оҕо курдук эбит. Оччотооҕута бииргэ үөскээбит, оонньообут оҕолоро кэнники аатырбыт дьону олох кыра эрдэҕиттэн оннук уратылаах, маннык баайы, атаҕастабылы абааһы көрөрө, хамначчыты, дьадаҥыны көмүскэһэрэ эҥин диэн киэргэтэн ахтааччылар. Хата оннук суруйуу да, ахтыы даҕаны суох. Ол аата ахтыылары итэҕэйиэххэ син.
Туһаныллыбыт литература:
Алексеев, Егор Егорович. Барахов Исидор Никифорович : олоҕун уонна үлэтин туһунан очерк / Е. Е. Алексеев. – Дьокуускай : Кудук, 1998. – С. 13.
